Asbestslachtoffers en de aansprakelijkheid van (ex)werkgevers
Het gebruik van asbest is sinds 1993 verboden. Maar dat wil niet zeggen dat er geen slachtoffers meer zijn. Sterker, het aantal slachtoffers bevindt zich nu op een piek en de verwachting is dat er tot 2035 nog 8.000 slachtoffers bijkomen. Hoe ga je om met claims van mensen die lijden aan kanker als gevolg van het feit dat ze vele tientallen jaren geleden hebben gewerkt met asbest? Wat is de rol van het Instituut Asbestslachtoffers (IAS)?
Zeer geslaagde studiemiddag
De NARIM-kenniscentra Risk Management en Aansprakelijkheid vatten het plan op om het onderwerp te behandelen in een studiemiddag voor NARIM-leden. Dat gebeurde op initiatief van de leden Paul Kuiper (Bouwinvest) en Titus Tiel Groenestege (Pon). Het initiatief sloeg zeer goed aan, getuige de opkomst van 100%. Jan Warning, directeur van het Instituut Asbestslachtoffers (IAS), was uitgenodigd om tijdens de studiemiddag te spreken over de rol van het IAS, de procedure en de bemiddeling tussen asbestslachtoffers en (ex)werkgevers.
Elk jaar overlijden honderden mensen door asbest
Elk jaar overlijden honderden mensen aan de gevolgen van onbeschermd omgaan met asbest. Ook 25 jaar na het verbod op het gebruik van asbest in 1993 melden zich jaarlijks 600 slachtoffers bij het IAS voor een tegemoetkoming en schadevergoeding. Een aantal dat al vele jaren stabiel is.
Asbest: vele jaren gezien als wondermiddel
Vele tientallen jaren werd asbest gezien als een wondermiddel. Het is een mineraal met unieke eigenschappen: sterk, flexibel, slijtvast, isolerend, hittebestendig en bestand tegen micro-organismen. Vooral in de decennia na de Tweede Wereldoorlog is het op grote schaal toegepast, met name in sectoren als de bouw, de scheepsbouw en de metaal. Jan Warning: ‘Naar schatting is asbest toegepast in meer dan 80% van alle gebouwen en installaties in Nederland.’
Sinds 1993 is gebruik van asbest verboden. ‘Maar ziekten als mesothelioom en asbestose hebben een zeer lange latentietijd: in het eerste geval kan het 20 tot 50 jaar duren voordat de ziekte zich openbaart. Mesothelioom leidt in het gros van de gevallen binnen een jaar tot overlijden, asbestose kan leiden tot invaliditeit en zelfs tot de dood.’
Vervuild grit en Chroom 6
De discussie over de gevolgen van werkgerelateerde beroepsziekten en asbestgerelateerde aandoeningen in het bijzonder is uiterst actueel, onder meer door de verontreiniging van straalgrit met asbest en de discussie over het gebruik van de schadelijke verfstof Chroom 6. 'In alle gevallen is er op de eerste plaats sprake van een menselijk drama. Slachtoffers van een beroepsziekte of ongeval kunnen via een civiele procedure een schadevergoeding eisen. Veel slachtoffers komen echter ver voor het einde van de juridische procedure te overlijden.'
Convenant
Gezien het massale gebruik van asbest gedurende vele tientallen jaren, is in 1999 een convenant ondertekend door de overheid, verzekeraars, werkgevers, de vakorganisaties en het Comité Asbestslachtoffers om het Instituut Asbestslachtoffers (IAS) op te richten.
Wat doet het IAS?
Het IAS geeft advies aan de Sociale Verzekeringsbank over een tegemoetkoming van de overheid en bemiddelt tussen slachtoffer en (ex)werkgever over een volledige schadevergoeding. 'Daarnaast hebben we een functie op het gebied van verwijzing en voorlichting. Belangrijkste doel van het IAS is om procedures te versnellen door slachtoffers bij leven erkenning te geven en mensen niet telkens weer te confronteren met de juridische nasleep. Voor de hoogte van de vergoedingen bestaan normbedragen. Voor een tegemoetkoming en een volledige schadevergoeding is dat ongeveer € 65.000.'
Financiering
De financiering van het IAS geschiedt door de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Infrastructuur en Waterstaat. ‘Driekwart van de zaken kunnen we binnen een jaar afhandelen en dat is uniek. Civiele aansprakelijkheidsprocedures kunnen vele jaren duren en dat willen we met deze aanpak juist voorkomen zodat veel slachtoffers nog bij leven meemaken dat hun zaak is afgerond. De betrokkenen zitten in deze – laatste – fase van hun leven niet te wachten op een opeenstapeling van discussies en dat kunnen we met onze aanpak in het overgrote deel van de meldingen voorkomen.’
De procedure
Om een melding in behandeling te nemen, is het een vereiste dat het asbestslachtoffer zich bij leven aanmeldt bij het IAS. De aansprakelijkstelling moet namelijk bij leven hebben plaatsgevonden. Na aanmelding gaat het IAS in gesprek met de betrokkene(n), wordt een voorbeeld aansprakelijkstelling opgestuurd, wordt medische informatie opgevraagd en wordt de aanvraag verwerkt. Daarna volgt een onderzoek naar het arbeidsverleden. Jan Warning: ‘Dat kan een hele speurtocht zijn, zeker als bedrijven niet meer bestaan of zijn overgenomen, als personeelsdossiers van toen zijn vernietigd en als er geen oud-collega’s meer zijn die ons kunnen informeren hoe er destijds werd gewerkt.’
TAS of TNS
Het IAS gaat samen met de betrokkene(n) na hoe het contact met asbest heeft plaatsgevonden en adviseert de Sociale Verzekeringsbank (SVB) over het recht op een tegemoetkoming op grond van de ‘Regeling tegemoetkoming asbestslachtoffers 2014’ (TAS) of de ‘Regeling tegemoetkoming niet-loondienst gerelateerde slachtoffers van mesothelioom en asbestose’ (TNS). De SVB beslist vervolgens om de tegemoetkoming wel of niet toe te kennen en te betalen.
Bemiddeling over schadevergoeding
Daarnaast bemiddelt het IAS tussen (ex-)werkgevers en slachtoffers (of hun erfgenamen) over het betalen van een schadevergoeding. Hierover zijn afspraken gemaakt met het Comité Asbestslachtoffers, organisaties van werkgevers en werknemers, het Verbond van Verzekeraars en de overheid. Het IAS wil deze schadeclaims zo snel, zorgvuldig en laagdrempelig mogelijk afhandelen. De kosten worden bij werkgevers en verzekeraars in rekening gebracht. Voor slachtoffers is de dienstverlening van het IAS altijd kosteloos.
Normbedragen geven veel helderheid
De tussen de betrokken partijen afgesproken normbedragen geven veel helderheid en dragen er aan bij dat verreweg de meeste dossiers binnen het jaar kunnen worden gesloten. 'Er zijn ook genoeg gevallen waarin geen consensus wordt bereikt over een schadevergoeding. Verjaring is de belangrijkste reden. De verjaringstermijn voor blootstelling aan asbest voor 2004 is 30 jaar. Nu wordt driekwart van de asbestslachtoffers geconfronteerd met deze termijn.'
'Overigens doen niet alle verzekeraars en bedrijven een beroep op deze verjaring en ook de Hoge Raad heeft bepaald dat in bepaalde gevallen het beroep op de verjaringstermijn van 30 jaar niet stand houdt. Maar het is wel een probleem waarover we met de betrokken partners in gesprek zijn over een oplossing.'
Asbestregister
Een van de andere wensen van het IAS is het openen van een asbestregister, waarin alle feiten op een rij worden gezet. Van belang voor toekomstige slachtoffers. ‘Het geeft inzicht in de manier van blootstelling. Zo’n register kan helpen sneller duidelijkheid te krijgen of je wel of niet bent blootgesteld aan asbest. Als dat het geval is, registreer je dan in elk geval. Dat kan later heel veel moeite schelen.’
De rol van de Risk & Insurance Manager
Als Risk & Insurance Manager krijg je al snel te maken met de aansprakelijkstelling als gevolg van een asbestgerelateerde aandoening. Titus Tiel Groenestege: ‘In mijn bedrijf hebben we in de afgelopen tijd met een aantal claims van oud-werknemers te maken gehad. Het IAS, het Instituut Asbestslachtoffers, is bij alle gevallen betrokken geweest. De dossiers zijn inmiddels gesloten.’
Soms moet lang worden gezocht naar relevante gegevens uit een (ver) verleden. ‘Van belang is in elk geval na te gaan wie de laatst bekende verzekeraar is geweest met een aansprakelijkheidspolis zonder uitsluiting van dit soort claims. Ook makelaars kunnen helpen bij het reconstrueren van de historie. Een register zou in elk geval geen slechte oplossing zijn voor het vastleggen van feiten.’
Meer informatie
Website Instituut Asbestslachtoffers, www.ias.nl
